Najnowsze informacje o koronawirusie

Pojawiające się szczepy wirusów a pacjenci weterynaryjni

Aktualizacja diagnostyczna • kwiecień 2020

Nowy koronawirus powodujący epidemię choroby układu oddechowego u ludzi nasuwa pytanie o znaczenie nowo odkrytego wirusa dla naszych pacjentów weterynaryjnych. Niniejszy poradnik zawiera podsumowanie informacji, które mają dostarczyć odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania na temat koronawirusa. Stan wiedzy o koronawirusach i ich przenoszeniu szybko się zmienia i wobec tego sugerujemy, aby najnowszych informacji szukać w źródłach referencyjnych wymienionych na końcu niniejszego materiału.

Choroba koronawirusowa 2019 (COVID-19) po raz pierwszy została wykryta w Chinach, a epidemia wybuchła w mieście Wuhan. Choroba ta jest powodowana przez nowego koronawirusa o nazwie SARS-CoV-2, który, jak się uważa, pochodzi od nietoperzy. Od czasu pojawienia się pod koniec 2019 r. choroba COVID-19 rozprzestrzeniła się na całym świecie.^1–3

Wirus SARS-CoV-2, który jest przyczyną COVID-19, jest nietypowym koronawirusem, powodującym zakażenie dróg oddechowych u ludzi i różni się od wcześniej zidentyfikowanych koronawirusów zakażających ludzi lub pacjentów weterynaryjnych. Koronawirusy tworzą dużą rodzinę wirusów, w skład której wchodzi kilka podgrup wirusów występujących powszechnie u ludzi, a także innych ssaków, ptaków i gadów.

Koronawirusy alfa i beta (należą do nich m.in. koronawirusy wywołujące zwykłe przeziębienia u ludzi) zwykle zakażają ssaki, natomiast koronawirusy gamma i delta występują u ptaków i ryb. Wiele często występujących koronawirusów, które powodują choroby u zwierząt domowych, na przykład koronawirus jelitowy kotów, jest koronawirusami alfa. Wirus SARS-CoV-2, odpowiedzialny za obecną epidemię choroby układu oddechowego u ludzi, COVID-19, jest koronawirusem beta.

Przenoszenie COVID-19 a zwierzęta domowe

Wybitni specjaliści w dziedzinie zdrowia publicznego są zgodni co do tego, że COVID-19 jest przede wszystkim chorobą ludzi, która przenosi się bezpośrednio z człowieka na człowieka drogą kropelkową.^1-4 Możliwe jest także zakażenie pośrednie, przez dotknięcie powierzchni, na której znajduje się wirus, odnosi się to zwłaszcza do gładkich powierzchni, np. plastikowych lub metalowych.^5,6 Powierzchnie porowate, takie jak ubrania i sierść, uważa się za mniej sprzyjające zakażeniu.

Niedawne badania wykazały, że koty i fretki mogą w warunkach eksperymentalnych ulec zakażeniu i wirus może przenosić z nich na inne zwierzęta, natomiast psy są zazwyczaj odporne na zakażenie, prawdopodobnie z powodu odmiennej budowy receptorów ACE-2.^7-9 Istnieją doniesienia, że w odosobnionych przypadkach dochodziło do wystąpienia u kotów, fretek i psów (transmisja z zakażonego człowieka na zwierzę).^10,11 Zakażenie u kotów i fretek mają często przebieg subkliniczny, ale mogą występować łagodne objawy ze strony układu oddechowego, podwyższona temperatura ciała i, w niektórych przypadkach, objawy żołądkowo-jelitowe. U tych gatunków, niebędących gospodarzem głównym, zakażenie trwa, jak się wydaje, krócej niż u człowieka.W odróżnieniu od psów i kotów, norka okazała się gatunkiem podatnym na zakażenie SARS-CoV-2 (na przykład przez zakażonych ludzi w sytuacji wysokiego zagęszczenia populacji na fermach norek), mogacym stanpowić rezerwuar zakażeń i mutacji wirusa.¹² Wprawdzie sporadycznie donoszono o przypadkach odwrotnej choroby zoonotycznej psów mieszkających z osobami zakażonymi COVID-19, jednak choroba przebiegała u tych psów bezobjawowo.^10,13 Uważa się, że zwierzęta domowe nie odgrywają roli w przenoszeniu COVID-19 na ludzi.^1-4

Wiedza o przenoszeniu SARS-CoV-2 i chorobie COVID-19 szybko ewoluuje.

Opracowanie testu IDEXX SARS-CoV-2 (COVID-19) RealPCR 

Wykorzystując opublikowane sekwencje genetyczne wirusa z ogniska choroby, Laboratoria Referencyjne IDEXX opracowały i zwalidowały test PCR w czasie rzeczywistym do wykrywania wirusa SARS-CoV-2 powodującego pandemię u ludzi.¹⁴ Test IDEXX SARS-CoV2 (COVID-19) RealPCR jest ukierunkowany na ten sam gen nukleokapsydu co testy CDC (Centers for Disease Control and Prevention), ale został tak zmodyfikowany, aby można go było stosować u zwierząt. Został starannie zaprojektowany, aby uniknąć reakcji krzyżowych z innymi, swoistymi dla zwierząt koronawirusami. Badania swoistości potwierdzają brak reaktywności krzyżowej z nowym testem PCR w kierunku częstych koronawirusów zwierzęcych występujących u zwierząt towarzyszących. Wykazano również, że dostępne obecnie testy RealPCR do badania występowania tych koronawirusów zwierzęcych nie wykrywają kwasu nukleinowego wirusa SARS-CoV-2. 

W trakcie wstępnej, czterotygodniowej walidacji nowego testu SARS-CoV-2 (COVID-19) RealPCR, laboratoria IDEXX przetestowały ponad 3500 próbek pochodzących od psów, kotów i koni, które dostarczono do laboratoriów referencyjnych IDEXX w celu zbadania przy użyciu paneli oddechowych RealPCR. Próbki były równolegle badane trzema testami opracowanymi przez Ośrodki Zwalczania Chorób i Prewencji (Centers for Disease Control and Prevention, CDC). W ramach badań reakcji krzyżowych zbadano także podzbiór próbek kału, dostarczonych do badań przy zastosowaniu paneli biegunkowych RealPCR. Próbki pochodziły z USA i Korei Południowej. W połowie marca badania przesiewowe rozszerzono na Kanadę i kraje europejskie, włączając w to obszary o wysokich wskaźnikach zakażeń COVID-19 u ludzi. 

Wskazówki dotyczące pobierania próbek do testu w kierunku SARS-CoV-2

Przed przeprowadzeniem testu w kierunku SARS-CoV-2 u zwierzęcia zachęcamy do skonsultowania się z urzędnikiem ds. weterynaryjnej ochrony zdrowia publicznego w sprawie najnowszych wskazówek dotyczących bezpieczeństwa przy pobieraniu próbek. Zaleca się, aby przy pobieraniu próbek od zwierzęcia z podejrzeniem zakażenia SARS-CoV-2 stosować środki ochrony indywidualnej (ŚOI), takie jak rękawice, maseczka, fartuch i osłona oczu.

Idealna próbka powinna korespondować z objawami klinicznymi i celowością testu. 

• W przypadku objawów ze strony układu oddechowego: wymaz z tylnej ściany gardła (z widocznym materiałem organicznym na wymazówce, proszę mocno potrzeć) oraz wymaz ze spojówki (wytrzeć oko, pobrać wymaz od wewnątrz powieki). Jeśli pacjent współpracuje, można także dołączyć wymaz z tylnej części jamy nosowej. Prosimy dostarczać suche waciki na plastikowych patyczkach, bez podłoża transportowego, w jałowej próbówce; przechowywać w chłodziarce. 
• W przypadku objawów ze strony układu żołądkowo-jelitowego: 3-5 g (minimum 1 g) świeżego kału w jałowym pojemniku oraz wymaz z tylnej ściany gardła (z widocznym materiałem organicznym na wymazówce, proszę mocno potrzeć) oraz wymaz ze spojówki (wytrzeć oko, pobrać wymaz od wewnątrz powieki). Prosimy dostarczać suche waciki na plastikowych patyczkach, bez podłoża transportowego, w jałowej próbówce; przechowywać w chłodziarce.
• Brak wyraźnych objawów klinicznych (np. badania w zakresie zdrowia publicznego): 3-5 g (minimum 1 g) świeżego kału w jałowym pojemniku oraz wymaz z tylnej ściany gardła (z widocznym materiałem organicznym na wymazówce, proszę mocno potrzeć), wymaz ze spojówki (wytrzeć oko, pobrać wymaz od wewnątrz powieki) oraz wymaz z tylnej części jamy nosowej.

Postępowanie ze zwierzętami domowymi z dodatnim wynikiem testu SARS-CoV-2

COVID-19 jest chorobą podlegającą obowiązkowi międzynarodowego zgłaszania. W przypadku stwierdzenia dodatniego wyniku testu w kierunku SARS-CoV-2, zespół IDEXX RealPCR dostarczy (zgodnie z właściwymi przepisami dotyczącymi ochrony danych i innymi przepisami) podstawowe informacje urzędom ds. zdrowia publicznego oraz/lub urzędom weterynaryjnym. Zgodnie z właściwymi przepisami, zgłaszający lekarz weterynarii jest następnie odpowiedzialny za dostarczenie lokalnemu urzędowi ds. zdrowia publicznego dodatkowych informacji klinicznych. Dodatnie wyniki testów IDEXX SARS-CoV-2 (COVID-19) RealPCR będą następnie potwierdzane w zewnętrznym laboratorium rządowym, zgodnie z wytycznymi urzędowymi.

Dodatnie wyniki testów PCR u zwierzęcia domowego z gospodarstwa domowego, w którym stwierdzono występowanie COVID-19 mogą wynikać albo z przeniesienia wirusa z zakażonego właściciela (lub innego zakażonego człowieka) na zwierzę, albo mogą wiązać się ze skażeniem środowiska. Ważne jest, aby interpretacja wyników odbywała się na podstawie historii, objawów klinicznych i wyników badań diagnostycznych w kierunku częstych patogenów zwierząt. 

Zakażone zwierzęta należy leczyć objawowo, biorąc pod uwagę występujące u nich objawy kliniczne, i monitorować pod kątem powikłań wtórnych (np. zakażenia bakteryjnego). Jeśli objawy ze strony układu oddechowego są na tyle łagodne, że hospitalizacja nie jest potrzebna, zaleca się izolację zwierzęcia w domu wraz z właścicielem. Jeśli w gospodarstwie domowym nie stwierdzono historii zakażenia COVID-19 u ludzi, zaleca się przeprowadzenie konsultacji w urzędzie ds. zdrowia publicznego w celu ustalenia najlepszej procedury testowania osób w tym gospodarstwie domowym i postępowania z zakażonym zwierzęciem domowym. Należy rozważyć powtórne przeprowadzenie testu RealPCR po tygodniu lub dwóch, aby przed uznaniem gospodarstwa domowego za wolne od zakażenia potwierdzić, że wyniki testów PCR u zwierzęcia nie są już dodatnie i może się już stykać z innymi, niezakażonymi zwierzętami (zwłaszcza kotami i fretkami). 

Zapobieganie zakażeniu COVID-19

Zalecenia dotyczące zapobiegania rozprzestrzenianiu się COVID-19 koncentrują się wokół środków zapobiegających narażeniu na kontakt z wirusem. Należą do nich ograniczenia kontaktów z osobami chorymi, ograniczenie podróży i uczestnictwa w imprezach z udziałem dużej liczby ludzi, regularne mycie rąk oraz zasłanianie ust i nosa przy kasłaniu lub kichaniu.^1,2

Obecnie nie ma leków przeciwwirusowych o dowiedzionej skuteczności w leczeniu COVID-19. Nie ma także w handlu szczepionek wskazanych do zapobiegania zakażeniu SARS-CoV-2 ludzi lub zwierząt.

Wprawdzie uważa się, że odwrotne zakażenie zoonotyczne (zwierząt przez człowieka) skutkujące chorobą kliniczną zdarza się rzadko, ale jeśli u właściciela zwierzęcia zdiagnozowano zakażenie COVID-19, to AVMA i CDC oraz inne autorytety na całym świecie zalecają profilaktyczne ograniczenie kontaktów ze zwierzętami domowymi. Jeśli to możliwe, codzienną opieką nad zwierzęciem domowym powinien zająć się inny członek rodziny lub gospodarstwa domowego.